Zelfmedelijden

Een van mijn mentorleerlingen is overgestapt van 4 vwo naar 4 havo. ‘Afstromen’ heet dat met een woord dat in al zijn eenduidigheid symbool staat voor verwachtingspatronen en druk waar leerlingen onder gebukt gaan. Het hardwerkende, vriendelijke meisje, drie perfecte ingrediënten voor verkeerde niveaubeslissingen, is ontzettend opgelucht.
Toen ik de laatste formaliteiten afrondde en haar het goede nieuws bracht liepen tranen over haar wang.

Ik heb haar nog steeds in de klas. Vandaag kreeg ze dezelfde les die ik haar een week eerder als vwo'er had gegeven. Ik voelde me betrapt. Door haar aanwezigheid realiseerde ik me dat ik dezelfde dingen zei, dezelfde voorbeelden gebruikte en dezelfde grapjes maakte. Het kwam plots een stuk rottiger mijn strot uit. Ik hield haar met een schuin oog in de gaten. Ze schreef weer gretig mee en lachte, misschien minachtend, voor de tweede keer om mijn grapjes alsof ik ze voor het eerst vertelde. Het stoorde haar niet zichtbaar, met wat goede wil zelfs zichtbaar niet.

Toch werd het mij wederom duidelijk dat mijn werk herhaling is. En dan ook nog de nachtelijke herhaling van een slechte jaren-80-serie op een themakanaal. Slechts weinigen kijken en niemand is echt geïnteresseerd. Ik werd er treurig van. Gelukkig had het treurige gevoel wel iets literair verantwoords. Het leidde tot een mooi soort zelfmedelijden. Hetzelfde medelijden dat ik voel als ik de zanger van de al lang gestopte plaatselijke band voor de zoveelste keer het hitje van 20 jaar geleden hoor spelen waarmee ze een week op plek 93 in de mega top 100 stonden, solo met z’n gitaar, in de plaatselijke kroeg, het nummer oprekkend tot zeker 15 minuten, tot alle elasticiteit eruit is getokkeld. En het publiek zingt het nog steeds mee, uit iets minder volle borst misschien, met twee in de lucht gestoken 20 jaar rimpeligere handen. Perfecte treurnis.

Zo keek ik naar mezelf vandaag, zoals wel vaker de laatste tijd. Zoals ik ook de zanger zie. Een leven vol ups en downs, op een leeftijd dat de tijd dringt en de vrijheid ontbreekt om nog uitvoering te geven aan steeds waziger wordende plannen. Bekend vanwege een trucje, herhaald tot in den treure.

Dat de leerling mij vandaag zelfmedelijden bezorgde zal ze nooit weten. Gelukkig niet. Mijn treurnis is mijn voorrecht. Het was niet voor het eerst dat ik een leerling hielp zijn of haar (school-)leven beter te maken tegen de stroom van systeem, docenten of ouders in. Ook herhaling dus, maar van de afwisselende soort. Of dit soort herhalingen voldoende zijn om te voorkomen dat de vrolijk stemmende treurnis overgaat in apathie en middelmatigheid, en mijn rek eruit is, weet ik niet. Maar nu gaat het goed, het is bijna weekend. Dan speelt de band van de zanger nog één keer. Een reünieconcert. En als het hitje komt, gaan mijn handen de lucht in. En ik zing mee. 15 minuten lang. Uit zo vol mogelijke borst.